Locaties overlast eikenprocessierups Nederland
De eikenprocessievlinder (Thaumetopoea processionea) en de eikenprocessierups worden al sinds de 18e eeuw waargenomen in Nederland. De opwarming van ons klimaat, in combinatie met de toename van de import van eikenbomen, leidden ertoe dat de rups zich gestaag kon vermeerderen in ons land.
In 1996 hadden wij in Nederland de eerste echte plaag. Deze vond plaats in Noord-Brabant. De daaropvolgende jaren werd de rups steeds vaker gevonden in gebieden boven de grote rivieren. Tot uiteindelijk ook nesten werden waargenomen in Leeuwaren en Groningen. Daarnaast nam de afgelopen jaren het aantal meldingen van overlast flink toe.
Sinds 2019 is er echt sprake van een ernstige overlast die jaarlijks in grote delen van Nederland terugkeert.
Uiteraard vindt de grootste overlast plaats in gebieden waar veel eikenbomen staan. Met name op de Nederlandse zandgronden bevinden zich veel van deze bomen. In dit blog maken we overzichtelijk in welke regio’s de afgelopen jaren de meeste waarnemingen hebben plaatsgevonden van de eikenprocessierups.
Eikenprocessierups Noord-Nederland
Overlast eikenprocessierups Friesland
Met name Noord en Zuidoost-Friesland kennen de meeste waarnemingen. De nesten van de eikenprocessierups bevinden zich veelal rondom de steden Heerenveen, Leeuwarden, Drachten en Wolvega.
Ook in het gebied tussen Dokkum, Burgum, Kollum en Buitenpost werden veel meldingen van overlast geregistreerd. Evenals op het eiland Ameland.
Overlast eikenprocessierups Drenthe
Veel waarnemingen doen zich voor rondom de steden Emmen, Meppel, Hoogeveen, Assen en Coevorden,.
Ook het Nationaal Park Dwingelderveld gelegen tussen de driehoek Beilen, Dwingeloo en Hoogeveen is een gebied waar men veel overlast ervaart wegens de brandharen van de eikenprocessierups.
Eikenprocessierups Midden-Nederland
Overlast eikenprocessierups Gelderland
Jaarlijks worden veel waarnemingen van de eikenprocessierups op de Veluwe en in de Achterhoek gedaan. Dit zijn dan ook gronden waarop de eikenboom zich in hoge concentraties bevindt.
In West-Gelderland zijn veel nesten aangetroffen rond de steden Ermelo, Putten, Barneveld, en Ede. Apeldoorn en Zutphen zijn ook geliefde plekken voor de eikenprocessierups. In de Achterhoek houdt rups zich flink op in de bossen tussen Doetinchem en ’s Heerenberg. Zo ook in de driehoek tussen Winterswijk, Lichtenvoorde en Aalten.
In het zuidelijke deel van Gelderland worden met name rondom Arnhem en Nijmegen veel eikenprocessierupsen aangetroffen.
Overlast eikenprocessierups Utrecht
In de provincie Utrecht heeft de eikenprocessievlinder de Utrechtse Heuvelrug ontdekt en is daar nooit meer weggegaan. De plaatsen Wageningen, Veenendaal, Driebergen en Zeist hebben dan ook veelvuldig te maken met overlast van de brandharen.
Datzelfde geldt voor de bossen en natuurgebieden gelegen tussen Amersfoort, Utrecht, Soest en Hilversum. Net zoals de heide van arme, droge zandgronden houdt, doet de eikenboom dat ook. Daardoor breiden de populaties van de eikenprocessierups zich ook in ’t Gooi steeds verder uit.
Overlast eikenprocessierups Overijssel
In het westelijk deel van de provincie Overijssel, worden veel waarnemingen gedaan rondom Deventer en Zutphen. De Sallandse Heuvelrug met haar eikenbomen wordt eveneens getroffen met overlast. Dat leidt tot veel meldingen in de Rijssen en Holten.
In Twente heeft het bosrijke gebied vol eikenbomen tussen Enschede, Hengelo, Almelo, Oldenzaal en Losser last van de eikenprocessierups.
Uit het noorden van de provincie komen veel meldingen uit de plaatsen Zwolle, Denekamp en Hardenberg.
Overlast eikenprocessierups Noord-Holland
Deze provincie heeft vanwege zijn kleigrond en daardoor een lagere concentratie van eikenbomen, minder last van de eikenprocessierups. Toch zorgt de rups ook in Noord-Holland voor de nodige overlast. Hierbij spannen de regio’s Amsterdam, Alkmaar en Haarlem de kroon.
Overlast eikenprocessierups Zuid-Holland
Ook hier zie je dat de eikenprocessievlinder nestelt in gebieden met zandgrond, want langs de kustlijn worden veel overlastmeldingen gedaan. Steden als Den Haag, Leiden en Rijswijk ervaren veel last. Zoals verwacht, worden in de poldergebieden van deze provincie weinig waarnemingen gedaan. Maar in de steden Zoetermeer, Rotterdam, Gouda ervaren de bewoners wel last van de brandharen.
Eikenprocessierups Zuid-Nederland
Overlast eikenprocessierups Brabant
Met name in Noord-Brabant bevinden zich veel eiken. Dat is ook te zien aan het aantal waarnemingen. Grote concentraties daarvan bevinden zich rond de plaatsen Den Bosch, Tilburg, Boxtel, Eindhoven en Waalwijk. In het westelijk deel van deze provincie zorgt de eikenprocessierups voor veel overlast in de plaatsen Oss, Uden, Veghel, Helmond en Geldrop.
Overlast eikenprocessierups Limburg
In het noorden van deze provincie worden veel nesten aangetroffen in Venlo en Venray.
Overige plaatsen zijn Weert, Roermond, Sittard, Geleen en Maastricht.
Verwachting komende jaren
Tal van factoren hebben invloed op de verspreiding van de eikenprocessierups. Denk bijvoorbeeld aan de aanplant van eiken, de aanwezigheid van natuurlijke vijanden, preventieve bestrijdingsmiddelen en de klimaatverandering.
Klimaatsverandering
De rupsen komen eerder uit hun eitjes bij een warme lente. Met name de temperatuur in maart is daarbij bepalend. Maar er speelt nog iets belangrijks mee. De eerste tijd zijn ze heel kwetsbaar en zorgt onder andere de aanwezigheid van bladeren of ze deze periode overleven. De klimaatsverandering zorgt voor hogere temperaturen waardoor de bladvorming steeds vroeger start. De temperatuurstijging op onze aarde speelt de eikenprocessierups dus eigenlijk in de kaart doordat zijn leefomstandigheden steeds gunstiger worden.
Weersextremen
De klimaatsverandering leidt echter ook tot meer weersextremen. Een flinke regen- of hagelbui kan de net uitgekomen rupsen fataal worden. Hierbij moet overigens worden opgemerkt dat regen ook de preventieve bestrijdingsmiddelen tegen de eikenprocessierups wegspoelt!
Door sommigen wordt onterecht verondersteld dat de afname van vorstperioden in Nederland ook zal leiden tot meer overlast. De eitjes en de rupsen zijn immers in staat om 14 dagen een temperatuur van -22 graden Celsius te overleven.
De wind draagt bij aan zowel de overlast als de verspreiding en overleving van de eikenprocessierups. Sterke wind zorgt namelijk dat de brandharen van de rups zich verder en dus over een groter gebied verspreiden. En wanneer de rupsen tegen het eind van de zomer vlinders zijn geworden, helpt de stevige wind hen om verder te kunnen vliegen. Daarmee wordt hun leefgebied vergroot.
De toename van weersextremen heeft dus zowel een positief als negatief effect . Entomologen verwachten echter dat de klimaatverandering onder de streep zal leiden tot een verhoogde overlast van de eikenprocessierups.
Natuurlijke vijanden
Vogels en bepaalde insecten vormen een belangrijke natuurlijke vijand voor de eikenprocessierups. Om die reden worden nestkastjes voor mezen als preventief middel ingezet. Zo ook specifieke bloemzaadmengels. De klimaatverandering heeft echter invloed op het ecosysteem. En hoe dat uitpakt voor de populaties van de natuurlijke vijand van de rups is moeilijk voorspelbaar.
Lees meer over Biologische eikenprocessierups bestrijding
Bron: waarneming.nl en knmi.nl